UKRAYNA

  

Ukrayna, Doğu Avrupa'da ülke. Doğusunda Rusya, kuzeyinde Beyaz Rusya, batısında Polonya, Slovakya ve Macaristan, güneybatısında Romanyave Moldova, güneyinde Karadeniz ve Azak Denizi, güneydoğusunda yer alır. Kiev kenti Ukrayna'nın başkentidir.                                                                                                                                                                                              Tarih:Ukrayna adı, Eski İslav Dili'nde "sınır ülkesi" anlamına gelmektedir; ancak şimdi bilimsel çevrelerde başka görüşler de vardır.Eskiden Ukraynaya Rutenya da denilmekteydi. Ukrayna,Slavlar'dan önce sırayla İskitler,(Sakalar) Hunlar, Hazar Kağanlığı, Kıpçaklar , Peçenekler,Kumanlar, Oğuzlar ve Altınordu Devleti, Osmanlı Devleti tarafından kontrol edilmiştir. Günümüzde Ukrayna'nın başkenti olan Kiev 9. yüzyılın ortalarına kadar Hazar Kağanlığı'nın bir parçasıydı.Peçenekler Kiev şehrine Türkçe Sambat adını vermişlerdi.860 yılı civarında Viking kralı Rurik'in komutanları tarafından Hazar Kağanlığının elinden alındı ve Kiev Knezliği'nin bir parçası oldu. 14. yüzyılda Ukrayna topraklarının doğu kısmı Kiev dahil Litvanya Grandüklüğü'nün eline geçti. Batı kısımlar ise Lehistan Krallığının bir parçası haline geldi.

16. yüzyıl ortalarında Dinyeper ırmağı boylarındaki Zaporizya bölgesinde yaşayan bazı gruplar örgütlenerek devletimsi bir birlik oluşturdular. Kozak, Kosak, Cossack, Kossak, Kazak, Rus Kazakları olarak da adlandırılırlar) Ukrayna ve Güney Rusyayerli halklarının karışımı ile 15. yüzyıl dolaylarında Don ve Dinyepernehirleri civarında ortaya çıkan etnik topluluk. Kazaklar'ın bugün Kazakistan'da yaşayan Türk topluluğuyla bir alakaları yoktur. Kazak sözcüğü eski Türkçede maceracı-özgür insan anlamındadır.

Kendilerine Kazak adını veren bu savaşçı insanlar Lehistan,Osmanlı Devleti ve Çarlık Rusyası'nı talan ederek geçimlerini sağlıyorlardı. 1648 yılında Bohdan Khmelnytsky'nin önderliğindeki Kazaklar Lehistan'a karşı büyük bir ayaklanma çıkardılar. Rusya'nın desteğiyle çıkarttıkları bu ayaklanmada başarılı olan Kazaklar Lehistan'dan özerklik kazanarak Zaporizya'da tarihteki ilk Ukrayna devleti olan Kazak Atamanlığını kurdular. 17. yüzyılınikinci yarısında bu bölge Lehistan, Osmanlı Devleti ve Çarlık Rusyası arasında büyük çekişmelere sahne oldu. Ancak Lehistan ve Osmanlı Devleti'nin zayıflaması üzerine bu durumdan Rusya karlı çıktı. 18. yüzyılın sonunda Lehistan'ın parçalanması sonucu Rusya Ukrayna'nın büyük bir bölümüne el koydu.

I. Dünya Savaşı'ndan sonra 1919 yılında Ukrayna Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kuruldu. Bu cumhuriyet 1922 yılında Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'ne katıldı. II. Dünya Savaşıbaşladıktan sonra 22 Haziran 1941 tarihinde Alman Wehrmacht birlikleri Sovyetler Birliğine girdiler. İşgal döneminde 5-8 milyon civarında Ukraynalı yaşamını kaybetti. 500 bin civarında Yahudi Alman Nazileri tarafından öldürüldü.

Ukrayna'nın Sovyet dönemi tarihindeki en önemli olaylardan birisi de 16 Nisan 1986 yılındakiÇernobil reaktör kazasıdır. Bu kazadan dolayı ortaya çıkan radyoaktif serpinti 350.000 kişinin olay bölgesinden uzaklaştırılmasına neden oldu. 8 Aralık 1991 yılında Beyaz Rusya, Rusya ve Ukrayna ortak bir karar alarak Sovyetler Birliği'ni resmen ortadan kaldırmaya karar verdiler. Bağımsız Devletler Topluluğu ilan edildi ve Ukrayna bağımsız bir ülke haline geldi. 2004 yılında Ukrayna tartışmalı bir ülke başkanlığı seçimi yaşadı. Turuncu Devrim adı verilen protestolar sonucu seçimler yenilendi ve Viktor Yuşçenko devlet başkanı seçildi.                                                                                          Eski zamanlarda Ukrayna'ya Rutenya da denilmiştir.Bilimsel açıdan en yaygın olarak kabul edilen görüş, Ukraynalıların, Rusların ve Belorusların (Beyaz Rusların), tahminen 14-16. yüzyıllarda Doğu İslav Kavimlerinden kaynaklanmış olmaları şeklindedir. Öte yandan Sovyet kaynakları ve günümüz Rusya Federasyonunda kabul edilen kaynaklar, Ukraynalıların ve Belorusların, Ruslardan geldiklerini söyler.Ancak 8-9. yüzyıllarda kurulan, merkezi çağdaş Ukrayna'nın başkenti Kiev'de bulunan ve sonradan Kiev Rus Devleti adı verilen devlette eski İslav Kavimlerinin temsilcilerinin yaşadıkları bir gerçektir ve mevcut vakayinamelerde ulus olarak Rus, Ukraynalı adı geçmiyor.

Aynı zamanda günümüz Ukrayna'sında yaygın kaynaklar aslında Rusların Ukraynalılardan kaynaklandığını iddia eder; yaklaşık 14. yüzyıla kadar varlığını sürdüren Eski Kiev Rus devletinde yaşayan ulus, Ukraynalılarmış; Moğollar geldikten sonra Ukraynalılar'ın çoğu Kiev'i terk edip, Kuzeye doğru göç etmeye başlamış ve sonra, yeni bir devletin başkenti olacak Moskova adlı bir kenti kurmuşlar; yeni devletin adı, Moskova Rus Devleti, sonra Rus Çarlığı sonra da Rus İmparatorluğudur. Yani bu görüşe göre, günümüzde Moskova'da ve etrafında yaşayan ulus, Kiev'den gelen Ukrayna kökenli ulusmuş; Kiev'de ve Ukrayna'da günümüzde yaşamakta olan ulus ise, Ukraynalı ve Moğol-Tatar karışımıymış diye bir görüş de yaygındır.Ruslar SSCB zamanında Ukraynalılara yoğun bir şekilde baskı yapmışlar onlara rus kültürünü rus dilini yoğun bir şekilde aşılamışlardır. O kadar ki Ukraynalıların ayrı bir ulus olduğunu düşünenler hapse atılmışlar baskı altına alınmıştır.Yoğun baskılar sonucu Ukraynalılar ayrı bir ulus olduklarını ayrı bir dil konuştuklarını yıllarca kimseye anlatamamışlardır.Bağımsızlıktan sonra Ukrayna dili resmi dil olmuş okullarda ve günlük yaşamda Ukrayna dili yoğun bir şekilde kullanılmaya başlamıştır.

Ukraynalı kimliğini oluşturan etnik topluluklar şunlardır:

1. Ukrainler (% 73,8)
2. Ruslar (% 10,3)
3. Beyaz Ruslar (% 0,6)
4. Kırım Tatarları (% 7,5)
5. Moldovalılar (% 0,5)
6. Bulgarlar (% 0,2)
7. Macarlar (% 0,3)
8. Romenler (% 0,3)
9. Lehler (% 0,3)
10. Yahudiler (% 0,2)
11. Yunanlılar(% 0,2)
12. Ermeniler (% 0,2)
13. Tatarlar (Kazan Tatarları) (% 3)
14. Çingeneler (% 0,1)
15. Azeriler (% 0,3)
16. Gürcüler (% 0,1)
17. Almanlar (% 0,1)
18. Gagavuzlar (% 0,2)                                                                                                                                                                 Tüm SSCB devletlerinde olduğu gibi Ukrayna'da da ekonomi ve üretimin bütün sektörleri başta Rusya olmak üzere diğer Sovyet Cumhuriyetlerine bağlıydı. 1991'de SSCB dağıldıktan sonra Ukrayna'da bir çok fabrika, işletme kalmıştı ancak yeni kurulan ülkeler derin ekonomik ve siyasal krizler yaşamakta oldukları için Sovyetler zamanındaki ilişkiler kesilmişti; işletmeler, fabrikalar çalışamıyordu. Yeni piyasa koşullarında ekonominin yeniden yaşama dönüştürülmesi ve canlandırılması yıllarca sürdü; haksız özelleştirme sonucu SSCB'den kalan fabrikaların çoğu yeni oligarşinin temsilcilerine neredeyse bedava satılmıştı.Şimdi Ukrayna'nın ekonomisi biraz da olsa canlanmış durumda, yavaş yavaş çalışmaktadır. Ukrayna'da maden kömürü rezervleri çoktur, ancak yeni teknolojilerin yetersizliği nedeniyle maden kömürü çıkarımı pek gelişmiş değil, ocaklarda sık sık gaz patlamaları meydana gelir. Başlıca ihracatlar, maden kömürü, büyük çaplı borular, hurda demir; Ukrayna'da tarım gelişmiştir ancak AB ve WTI (DTÖ) engelleri yüzünden tarım ürünleri fazla ihraç edilmiyor. Doğalgaz konusunda Ukrayna, tüm Avrupa gibi Rusya'ya bağlıdır; petrol konusunda da Rusya'ya ve Asya ülkelerine bağımlılık söz konusudur. Ukraynada sıradan yurttaşların yaşam düzeyi düşük; yoksul sayılabilen insanların sayısı, tüm nüfusun %30'u civarında. Aynı zamanda iktidar başında bulunanlar (oligarşi) çok zenginler. 2007-2008 başında enflasyon oranları yükselmiş (2007 - %17; Ocak 2008 - % 2,9).                     Kırım Tatarları, ya da Kırım Tatar Türkleri anayurtları Karadeniz'in kuzeyindeki Kırım yarımadası olan ulustur. Ukrayna'nın ana Müslüman unsurunu teşkil ederler.Yoğun olarak Kırım, Özbekistan, Tuna ırmağı'nın Karadeniz'e döküldüğü bölge (Romanya ve Bulgaristan) ve Türkiye'de yaşarlar. Türkiye'de, 2 milyondan fazla kişinin Kırım Tatar kökenli olduğu tahmin edilmektedir.
    Kırım Tatarları II.Dünya Savaşında Ruslar tarafından Almanlarla işbirliği yaptıkları gerekçesiyle Kırımdan Sibiryaya ve Orta Asyaya sürülmüşlerdir.Binlercesi trenlerle Sibiryaya giderken soğuktan ve açlıktan yollarda ölmüştür.Daha sonra kırıma dönmelerine izin verilmiştir.Bugünkü, Kırım Tatarları Kırım nüfusunun ancak yaklaşık %13 kadarını meydana getirmektedirler ve zaman içinde sürgündeki Tatarlar da geri dönerek yoğunluğu arttırmaktadırlar.                                                                                                                        Kırım Etnik yapısı:       Genellikle sanıldığının aksine, Kırım Tatarları tek bir dalgada gelerek Kırım yarımadasına yerleşmiş tek parça bir ulus değildir. Konuyu bilmeyen pek çok kişinin kanaati, Moğol asıllı kabul ettikleri ?Tatarlar?ın 13. yüzyılda Cengiz Hanordularının Karadeniz?in kuzeyindeki ülkeleri istilâsıyla buralara yerleştiği ve bu insanların Kırım yarımadasındaki kolundan günümüze kaldığı şeklindedir.Ancak Avrupalılar doğudan gelen herkesi moğollara benzettikleri için her gelen kavime Tatar demişlerdir.Kırım tarihinde çok önemli bir rol oynamış olmakla birlikte, bugünkü Kırım Tatarlarının etnik, linguistik, kültürel ve tarihî özelliklerini böyle sade bir formül ile izah edebilmek mümkün değildir.

    Yine konuyu dışarıdan değerlendiren kimseler, ?Tatar? adının başka yerlerde de geçmişte ve bugün kullanılmış ve kullanılmakta olmasına bakarak, örneğin günümüzdeki İdil boyundaki ?Tataristan? özerk cumhuriyetini göz önünde bulundurmak suretiyle, Kırım Tatarlarının o Tatarların Kırım?daki kolu olduklarını yahut ?Tatar? adı altında otokton bir ulus var olup, bunun bir kolunun İdil-Ural?da, bir kolunun Kırım?da, diğer kollarının da başka yerlerde yaşadıklarını düşünürler. Bu zan da gerçeği yansıtmaktan çok uzaktır.

    Kırım tatarları üç alt etnik gruba ayrılırlar:

    • Tatlar (dağ yahudileri olarak bilinen tat halkı ile bağlantıları yoktur.) yaklaşık %55 ile en büyük alt etnik gruptur.
    • Yalıboyu (yaklaşık %30),
    • Nogaylar (Yaklaşık %15)

    Nogaylar fiziksel görünüş olarak orta asya özelliklerini taşırken (çekik göz, sarı ten) tatlar ve yalıboyu grubu kafkas özelliklerine sahiptirler. Kırım Tatarlarının tamamı Hanefi mezhebine bağlı olup Sünni Müslümandır. ?Kırım Tatarcası? diye adlandırılabilecek tek bir lehçe veya dil yoktur. 1944 Büyük Tatar Sürgünü öncesi ?Yalıboyu? tabir edilen Kırım?ın güney kumsal şeridinde yaşayanlar düpedüz Osmanlı Türkçesinin uzantısı olan büyük ölçüde Oğuzağırlıklı bir lehçe konuşurlarken, ?Çöl? tabir edilen Kırım?ın kuzey kesimlerindeki düzlük bölgelerin ve Kerç yarımadasının ulusu bâriz Kıpçak özelliklerini taşıyan bir lehçeye sahiptirler.

    Diğer taraftan, coğrafî olarak Kırım?ın orta kesimlerinde yer alan Bahçesaray ve Karasubazar bölgelerinde konuşulan şive ise yukarıda anılan birbirinden hayli farklı lehçelerin karışımından oluşmuş bir yapı arz eder. ?Orta yolak? adı da verilen ve aynı zamanda edebî Kırım Tatar Türkçesi olarak kabul edilmiş olan bu şive tam bir Oğuz-Kıpçak karışımı mahiyetiyle tüm Türk topluluklarında gayet özgün bir mevkiye sahip olup, belki de bu yeryüzündeki hem Oğuz hem de Kıpçak grupları tarafından çok büyük ölçüde anlaşılabilen tek lehçeyi teşkil eder.                                                                                                                                                         Ukrayna idari yapısı     

    İdari Bölgeleri	Başkent	Yüzölçümükm²	Nüfus
    1.Çerkası Bölgesi	Çerkası	20,900	1,402,900
    2.Çernigiv Bölgesi	Çernigiv	31,900	1,245,300
    3.Çernivtsi Bölgesi	Çernivtsi	8,100	922,800
    4.Kırım Özerk Cumhuriyeti	Simferopol	26,100	2,033,700
    5.Dnipropetrovsk Bölgesi	Dnipropetrovsk	31,900	3,567,600
    6.Donetsk Bölgesi	Donetsk	26,500	4,841,100
    7.Ivano-Frankivsk Bölgesi	Ivano-Frankivsk	13,900	1,409,800
    8.Harkiv Bölgesi	Harkiv	31,400	2,914,200
    9.Herson Bölgesi	Herson	28,500	1,175,100
    10.Hmelynıtskıy Bölgesi	Hmelynıtskıy	20,600	1,430,800
    11.Kirovograd Bölgesi	Kirovograd	24,600	1,133,100
    12.Kıyev Bölgesi	Kiyev	28,100	1,827,900
    Kıyev İli	Kıyev	800	2,611,300
    13.Lugansk Bölgesi	Lugansk	26,700	2,546,200
    14.Lviv Bölgesi	Lviv	21,800	2,626,500
    15.Mıkolayiv Bölgesi	Mıkolayiv	24,600	1,264,700
    16.Odessa Bölgesi	Odessa	33,300	2,469,000
    17.Poltava Bölgesi	Poltava	28,800	1,630,100
    18.Rivne Bölgesi	Rivne	20,100	1,173,300
    19.Sumı Bölgesi	Sumı	23,800	1,299,700
    20. Ternopil Bölgesi	Ternopil	13,800	1,142,400
    21.Vinnıtsya Bölgesi	Vinnıtsya	26,500	1,772,400
    22.Volın Bölgesi	Lutsk	20,200	1,060,700
    23.Zakarpatya Bölgesi	Ujğorod	12,800	1,258,300
    24.Zaporijya Bölgesi	Zaporijya	27,200	1,929,200
    25.Jıtomır Bölgesi	Jıtomır	29,900	1,389,500
    Sivastopol İli	Sivastopol	900	379,500